OC spedytora - nie przy umowach przewozu

ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA SPEDYTORA - ZAKRES

Regulacje prawne

Istotą spedycji jest wykonywanie czynności niezbędnych do przeprowadzenia transportu określonego towaru. Stronami umowy spedycji są dający zlecenie (zleceniodawca) i spedytor.

Uregulowania dotyczące spedycji znajdują się w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Użyte w kodeksie cywilnym terminy „umowa spedycji”, „spedytor”, „usługi spedycyjne” nie odnoszą się tylko do jednej czynności prawnej, jaką jest pośredniczenie w zawieraniu umów przewozu przesyłek.

Umowa spedycji

Umowa spedycji należy do kategorii umów o świadczenie usług, o bardzo szeroko określonej treści. Usługi spedycyjne mają bowiem bardzo szeroki oraz zróżnicowany charakter, obejmują wiele czynności prawnych i faktycznych. Mogą się odnosić do

usług związanych z wysyłaniem przesyłek, np. przygotowanie przesyłki do przewozu, zawarcie umowy przewozu z przewoźnikiem, wystawienie listu przewozowego, załadowanie przesyłki, ubezpieczenie jej na czas przewozu i inne. W zakresie odpowiedzialności spedytora może być też sprawowanie opieki na czas przewozu, np. konwojowanie przesyłki, działanie w wypadku przeładunku

w trakcie procesu transportowego, zgłoszenie do odprawy celnej (przy przewozach międzynarodowych). Przy odbiorze przesyłki spedytor może mieć za zadanie przyjmować zawiadomienia o nadejściu przesyłki do miejsca przeznaczenia, odebrać przesyłkę

od przewoźnika, ewentualnie żądać sporządzenia protokołu o stanie przesyłki, odwieźć ją do magazynu odbiorcy i wykonać jeszcze inne czynności.

Kodeks cywilny nie zastrzega dla umowy spedycji żadnej szczególnej formy. Umowa ta może zostać zawarta przez każde zachowanie się stron, które ujawnia ich wolę w sposób dostateczny (art. 60 k.c.). Przepisy Kodeksu cywilnego nie przewidują obowiązku zawierania umów spedycji, w szczególności nie nakładają takiego obowiązku na spedytora. Umowa spedycji dochodzi do skutku według zasad ogólnych odnoszących się do zawierania umów (art. 66 k.c. i n.). Z ofertą zawarcia umowy występuje zwykle dający zlecenie, spedytor, jeżeli nie chce przyjąć oferty, powinien o tym niezwłocznie zawiadomić dającego zlecenie

(art. 736 k.c. w zw. z art. 796 k.c.). Dokonując czynności prawnych, spedytor może występować na zewnątrz zarówno w imieniu własnym, jak i w imieniu dającego zlecenie.

Zlecenie spedycyjne

Podobnie jak przy zawieraniu umowy przewozu, o ile zawarcie przez strony określonej umowy wymaga akceptacji przez strony jej postanowień, zlecenie spedycyjne należy uznać za ofertę. Zawarcie umowy spedycji na podstawie otrzymanego zlecenia również następuje albo poprzez akceptację, albo poprzez tzw. milczący akcept. W każdym przypadku jeśli dochodzi do zawarcia umowy na podstawie zlecenia, postanowienia w nim zawarte stanowią postanowienia umowne, które wiążą strony umowy.

Charakterystyczne dla zlecenia spedycyjnego jest to, że zawiera ono informacje istotne do uznania umowy zawartej na jego podstawie za umowę spedycji. Należą do nich między innymi:

oznaczenia w nazwie dokumentu „Zlecenie spedycyjne” lub rzadziej „Zlecenie zorganizowania przewozu”
użycie słowa „Stawka” lub „Stawka za usługę” jako ceny za wykonywaną usługę
podanie w treści zlecenia „ustawy Kodeks Cywilny” jako podstawy prawnej do określania praw, obowiązków i odpowiedzialności stron umowy.

Często, choć jest to rzadka, aczkolwiek zalecana praktyka, określanie w treści dokumentu rodzaju wykonywanej usługi np.:

niniejszym zleca się zorganizowanie przewozu (lub zamiennie transportu) towaru …, lub
niniejszym Zleceniodawca zleca Zleceniobiorcy wykonanie usługi polegającej na zorganizowaniu przewozu towaru ….

Ocena zakresu prawnej odpowiedzialności spedytora (wskazania ogólne)

co do zakresu:

Art. 794 k.c.

§ 1. Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa

do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem.

Art. 799 k.c.

Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia,

chyba że nie ponosi winy w wyborze.

Art. 800 k.c.

Spedytor może sam dokonać przewozu. W tym wypadku spedytor ma jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika.

co do kwoty:

Art. 801 k.c.

§ 1. Odszkodowanie za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki w czasie od jej przyjęcia aż do wydania przewoźnikowi, dalszemu spedytorowi, dającemu zlecenie lub osobie przez niego wskazanej, nie może przewyższać zwykłej wartości przesyłki, chyba że szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa spedytora.

co do podwykonawców:

Art. 799 k.c.

Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia,

chyba że nie ponosi winy w wyborze.

KOMENTARZ

Podstawowe znaczenia ma tu regulacja zawarta w przepisie 799 k.c., w myśl którego nie można przypisać odpowiedzialności spedytorowi jeżeli nie ponosi on winy w wyborze. Do uwolnienia się spedytora od odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez dalszych spedytorów i przewoźników wystarczający jest dowód braku winy w wyborze (culpa in eligendo). Spedytor nie musi zatem udowadniać, że do szkody doszło w okolicznościach, z którymi prawo nie wiąże obowiązku naprawienia szkody.

Należy jednak zauważyć, że kodeks cywilny nie podaje definicji winy w wyborze, tę określa zarówno doktryna, jak też nieliczne orzecznictwo, które za przewoźników i dalszych spedytorów uznają podmioty zawodowo trudniące się taką działalnością, czyli profesjonalistów posiadających stosowne uprawnienia, kwalifikacje, referencje, ubezpieczenie, jak również dobrą opinię i zaufanie.

Skoro jednak doktryna i orzecznictwo wskazują ubezpieczenie, jako jeden z czynników warunkujących należyty wybór przewoźnika, to jego brak lub kiepska jakość (niepełne pokrycie, zbyt niska suma gwarancyjna) może przesądzić o winie w wyborze, a co za tym idzie również o odpowiedzialności spedytora. Jeżeli zatem spedytor wykaże, że przesyłka powierzona została przewoźnikowi (spedytorowi) profesjonalnie trudniącemu się przewozami (usługami spedycyjnymi danego rodzaju), posiadającemu wymagane prawem koncesje, licencje lub zezwolenia, o ile takie są wymagane dla świadczenia usług w danej gałęzi transportu oraz posiadającemu odpowiednie ubezpieczenie OCP, wymóg przeprowadzenia dowodu braku winy w wyborze należy uznać za spełniony, chyba że druga strona podniesie konkretne zarzuty co do braku staranności spedytora w wyborze podwykonawcy,

a ten ich nie odeprze stosownym dowodem.

Przepisy kodeksu cywilnego ograniczają wysokość odszkodowania do szkody w substancji przesyłki do tzw. zwykłej wartości przesyłki, tj. wartości rzeczywistej, a więc przeciętnej wartości handlowej przesyłki. (art. 801). Nabycie przez spedytora praw i obowiązków przewoźnika zgodnie z art. 800 k.c. powoduje, iż spedytor ponosi odpowiedzialność jak przewoźnik, na podstawie stosownego prawa przewozowego (ustawy Prawo Przewozowe lub Konwencji CMR).

Warto w tym miejscu wskazać, że w przypadku sporów, co do określenia charakteru zawartej przez strony umowy, istotne znaczenie ma istniejące orzecznictwo. Dla przykładu, w jednej ze spraw Sąd Najwyższy stwierdził, że „Jeżeli przyjmuje się ofertę,

w której mowa jest tylko o przewozie rzeczy, a żadne czynności konkludentne nie wskazują na istnienie dodatkowych postanowień umownych obejmujących usługi związane z przewozem, to umowa zawarta przez przyjęcie oferty jest stricte umową przewozu,

a nie umową spedycji. Okoliczność, że przewoźnik nie ma koncesji na przewóz jak również oddanie przez przewoźnika przesyłki

do przewozu innemu przewoźnikowi nie przekształcają umowy przewozu w umowę spedycji.” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia

6 października 2004 r. sygn. I CK 199/2004).

W przypadku, gdy zlecenia są przekazywane przez zlecających (zleceniodawców) telefonicznie, za pomocą SMS lub mailem wskazane jest potwierdzanie na piśmie zawartych umów (przewozu lub spedycji). W tym celu dokumentem potwierdzającym zawarcie takiej umowy może być potwierdzenie przyjęcia przez otrzymującego (zleceniobiorcę) zlecenia transportowego lub spedycyjnego i przesłanie go dającemu zlecenie (zleceniodawcy).