OC przewoźnika umownego - podwykonawcy a ryzyko i zagrożenia dla przewoźnika
Gdy mówimy przewoźniku umownym, zwykle mamy na myśli spedytora, który zawiera ze zleceniodawcą umowę przewozu. Poprzez zawarcie takiej umowy spedytor wstępuje w stosunek umowy przewozu, a ponieważ sam nie dokonuje przewozu, występuje w tejże umowie jako tzw. przewoźnik umowny. Czy przewoźnik drogowy może również występować jako przewoźnik umowny?
Obecnie obserwuje się, że pewna liczba przewoźników zleca wykonanie przewozów podwykonawcom. Zdarza się, że przewozy zlecane podwykonawcom stanowią ponad połowę przewozów przyjętych przez przewoźnika do wykonania. Część przewoźników całkowicie przechodzi na pośrednictwo przy przewozie rzeczy, czyli na tzw. spedycję. Jest to niewątpliwie podyktowane trudną sytuacją gospodarczą, która objawia się dość znacznymi kosztami faktycznego wykonywania przewozów w stosunku do osiąganych przychodów oraz istnieniem wygodniejszej i bardziej intratnej formy wykonywania transportu, jaką jest spedycja w obecnym modelu.
I choć prowadzenie przez przewoźników działalności w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy (spedycji) stanowi dla nich dość „łatwy kawałek chleba”, wprowadzenie do działalności transportowej dodatkowych usług jest obłożone dodatkowym ryzykiem, którego przewoźnicy zazwyczaj nie biorą pod uwagę.
Po pierwsze, stan prawny jest taki, że przewoźnik wykonujący transport drogowy w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy musi posiadać odpowiednie uprawnienie do wykonywania tego rodzaju działalności. Takie uprawnienie daje licencja na krajowy transport drogowy (wydana przed 15 sierpnia 2013 r.) i nowa licencja (wprowadzona od 15 sierpnia 2013 r. nowelizacją ustawy o transporcie drogowym), które umożliwiają wykonywanie transportu drogowego również w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy. Ustawa o transporcie drogowym obliguje również przewoźnika do posiadania zabezpieczenia finansowego w wysokości 50.000 EUR. Fakt prowadzenia działalności w takim zakresie wymaga również zgłoszenia tego odpowiedniemu organowi.
Sprawa jest prosta, gdy dotyczy przewoźników krajowych, którzy zazwyczaj posiadają jedynie licencję na krajowy transport drogowy. Taka licencja, w myśl starych przepisów, uprawnia ich bowiem do prowadzenia działalności również w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy, niemniej jednak taka działalność może być wykonywana pod warunkiem spełnienia obowiązków określonych powyżej. Wykonywanie transportu drogowego w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy bez stosownych uprawnień stanowi naruszenie i może być dla organu kontrolującego podstawą do nałożenia grzywny w wys. 8.000 PLN za wykonywanie transportu drogowego bez wymaganej licencji.
Sprawa nie jest już taka prosta, gdy dotyczy przewoźników międzynarodowych posiadających jedynie licencję na międzynarodowy transport drogowy lub licencję wspólnotową. Taka licencja uprawnia ich zarówno do wykonywania przewozów międzynarodowych, jak również krajowych, jednak nie uprawnia do wykonywania transportu drogowego w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy. Jeżeli więc przewoźnik posiada jedynie licencję na międzynarodowy transport drogowy lub licencję wspólnotową a wykonuje również działalność w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy, narusza tym przepisy ustawy o transporcie drogowym co również może stanowić dla organu kontrolującego podstawę do nałożenia grzywny w wys. 8.000 PLN za wykonywanie transportu drogowego bez wymaganej licencji.
Dużo gorzej wygląda to u przewoźników wykonujących przewozy zarówno międzynarodowe, jak również krajowe pojazdami o DMC do 3,5 t. Wykonywanie transportu drogowego takimi pojazdami nie wymaga od przewoźników posiadania licencji na wykonywanie transportu drogowego. Nie mając żadnej licencji, taki przewoźnik nie może wykonywać przewozów pojazdami z przyczepką, jeśli łączna DMC zespołu pojazdów przekracza DMC 3,5 t., nie może również wykonywać działalności w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy, gdyż zarówno jedno, jak i drugie wymaga posiadania stosownej licencji. Brak uprawnień może stanowić dla organu kontrolującego podstawę do nałożenia grzywny w wys. 8.000 PLN za wykonywanie transportu drogowego bez wymaganej licencji.
WAŻNE
Wykonywanie przewozów za pośrednictwem podwykonawców w rozumieniu ustawy jest traktowane jako pośrednictwo przy przewozie rzeczy, podlega zatem przywołanym powyżej przepisom ustawy o transporcie drogowym.
Organ kontrolujący może stwierdzić naruszenie jedynie w czasie kontroli w siedzibie przewoźnika, gdyż stwierdzenie takiego naruszenia „na drodze” nie będzie możliwe, albowiem przewoźnik faktyczny wykonujący przewóz zapewne będzie miał stosowne uprawnienia do wykonywania przewozu.
Po drugie, jeżeli przewoźnik wykonuje przewozy za pośrednictwem podwykonawców (przewoźników dalszych), zgodnie art. 3 konwencji CMR i art. 5 ustawy Prawo Przewozowe ponosi pełną odpowiedzialność za wszelkie szkody powstałe w czasie wykonywania przewozu przez swoich podwykonawców. Jedynym odstępstwem od powyższej zasady jest zawarcie przez przewoźnika ze swoim zleceniodawcą (kontrahentem) umowy spedycji, która nie będzie podlegała prawu przewozowemu a kodeksowi cywilnemu. Doświadczenie wskazuje jednak, że skoro większość firm spedycyjnych zawiera ze swoimi zleceniodawcami umowy przewozu, zatem umowa przewozu jest poniekąd standardem przy prowadzeniu działalności stricte transportowej.
WARTO WIEDZIEĆ
„Odsprzedawanie zleceń" podwykonawcom nie zmienia przewoźnika w spedytora. Jeśli więc przewoźnik zawarł ze swoim zleceniodawcą umowę przewozu ponosi odpowiedzialność jak przewoźnik i ponosi również odpowiedzialność za swoich podwykonawców zgodnie art. 3 konwencji CMR i art. 5 prawa przewozowego.
Po trzecie, zlecanie przewozów podwykonawcom wiąże się niestety z dość dużym zagrożeniem nie pokrywania szkód z polis OCP przewoźników. Dzieje się tak dlatego, że większość zakładów ubezpieczeń pomimo, iż udziela ochrony za przewozy wykonywane przez podwykonawców, stosuje w swoich warunkach zapisy narzucające na przewoźników (ubezpieczających) obowiązek wystawiania na nich listów przewozowych. Taki obowiązek powoduje, że przewoźnikiem wpisanym do listu przewozowego może być wyłącznie przewoźnik zlecający przewóz (ubezpieczający), w list przewozowy nie może być natomiast wpisany podwykonawca. To rodzi dość duże ryzyko, albowiem powszechnym zwyczajem i utartą praktyką jest wpisywanie do listów przewozowych przewoźników faktycznych, czyli takich którzy przyjmują od nadawcy towar do przewozu (podwykonawców). W takiej sytuacji, dane przewoźnika zlecającego przewóz (ubezpieczającego) nie znajdą się w liście przewozowym i w przypadku powstania szkody w czasie przewozu wykonywanego przez podwykonawcę, zakład ubezpieczeń dość łatwo i zza biurka odmówi jej pokrycia z polisy OCP (ubezpieczającego). Jeżeli dodatkowo polisa podwykonawcy nie pokryje szkody ze względu na inne wyłączenia, przewoźnik będzie musiał pokryć szkodę z własnych środków.
Dlatego ważne jest, aby w sytuacji gdy przewoźnik zleca przewozy podwykonawcom, jego polisa OCP zawierała zapisy, które zwalniają ubezpieczającego z obowiązku wpisywania go w listy przewozowe a jednocześnie umożliwiają wpisywanie w nie podwykonawców.
Głównymi zagrożeniami dla przewoźników zlecających podwykonawcom przewóz towarów są:
ryzyko ponoszenia kar za wykonywanie transportu drogowego bez wymaganej licencji
ryzyko ponoszenia w pierwszej kolejności odpowiedzialności za nienależyte wykonanie przez podwykonawcę umowy przewozu
ryzyko pokrywania szkód z własnych środków, jeżeli polisa OCP będzie zawierała zapisy pozwalające ubezpieczycielowi na odmówienie odszkodowania.
Należy zatem mieć na uwadze, że przewoźnikiem umownym jest również każdy przewoźnik, który realizuje przewozy za pośrednictwem podwykonawców. Każdy przewoźnik decydując się na prowadzenie działalności w takiej formie powinien się więc liczyć z konsekwencjami, jakie mogą towarzyszyć takiej działalności. W pierwszym przypadku ryzykuje nałożenie kary za brak licencji na pośrednictwo przy przewozie rzeczy w wys. 8.000 PLN, w pozostałych przypadkach kwota, jaką będzie musiał pokryć może być znacznie wyższa.
Decydując się na prowadzenie działalności transportowej w określonym modelu zadbajmy więc o posiadanie odpowiednich licencji lub zezwoleń oraz o taką polisę OCP, która będzie chronić od ryzyk jakie na siebie przyjmujemy.
Jerzy Różyk
ekspert ds. oceny ryzyka w transporcie,
prawa przewozowego i ubezpieczeń transportowych
CDS Kancelaria Brokerska
